PHONG CÁCH NGÔN NGỮ NGHỆ THUẬT TRONG CHÙM THƠ THU CỦA NGUYỄN KHUYẾN

quý phái ngôn ngữ thẩm mỹ TRONG CHÙM THƠ THU CỦA NGUYỄN KHUYẾN

nghiên cứu sản phẩm thực tế văn chương trên cơ sở lý luận của phong cách học là một hướng phân tích thú vị và đem đến nhiều giá trị, không chỉ thực tế hoá kim chỉ nan về phong cách học mà còn làm tất cả chúng ta bắt gặp được những nét rực rỡ về ngôn ngữ – cấu tạo từ chất chính làm nên tác phẩm văn chương thay vì chỉ nghiên cứu và phân tích trên bình diện nội dung, tâm lý.

TRƯỜNG ĐH SƯ PHẠM Thành Phố Hồ Chí Minh

Tiểu luận cuối kì môn Phong cách học Tiếng Việt

Đề tài

GV HƯỚNG DẪN: TH.S PHAN NGỌC TRẦN CA – THỨ TRƯỜNG ĐH SƯ PHẠM TP.Hồ Chí Minh

Tiểu luận cuối kì môn Phong cách học Tiếng Việt

Đề tài

GV HƯỚNG DẪN: TH.S PHAN NGỌC TRẦN

THỰC HIỆN: Nguyễn Thanh Kiều K40.601.055

Huỳnh Thảo Nguyên K40.601.094

Nguyễn Thị Mỹ Lành K40.601.059

Nguyễn Thị Thanh Nguyên K40.601.093

Nguyễn Hồng Thanh Thương K40.601.128

MỤC LỤC

Lý chọn đề tài đối tượng người sử dụng khoanh vùng phân tích phương thức nghiên cứu Giá trị đề tài 5

bố cục tổng quan

CHƯƠNG 1: những luận điểm CƠ SỞ

1.1 Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật

1.1.1 Khái niệm

1.1.2 đặc thù

1.1.2.1 Tính khối hệ thống

1.1.2.2 Tính hình tượng

1.1.2.3 Tính cá thể hoá

1.1.2.4 Tính cụ thể hoá

10 1.1.3 đặc điểm ngôn ngữ

11 1.1.3.1 Ngữ âm

11 1.1.3.2 Từ ngữ

12 1.1.3.3 Cú pháp

13 1.1.3.4 cấu tạo văn

14 1.1.4 Chức

14 1.1.4.1 Chức thông báo

14 1.1.4.2 Chức thẩm mĩ

15 1.2 Chùm thơ thu Nguyễn Khuyến

16 1.2.1 Tác gia Nguyễn Khuyến

16 1.2.1.1 Đường đời

16 1.2.1.2 Đường văn chương

17 1.2.2 Chùm thơ thu: Thu vịnh, Thu điếu, Thu ẩm

17 CHƯƠNG 2: biểu thị CỦA PHONG CÁCH NGÔN NGỮ NGHỆ THUẬT TRONG CHÙM THƠ THU CỦA NGUYỄN KHUYẾN

20 2.1 Về cấu trúc văn

20 2.3 Về từ ngữ

32 2.4 Về cú pháp

35 CHƯƠNG 3: đặc trưng CỦA PHONG CÁCH NGÔN NGỮ NGHỆ THUẬT TRONG CHÙM THƠ THU CỦA NGUYỄN KHUYẾN

37 3.1 Tính khối hệ thống

37 3.2 Tính biểu tượng

39 3.3 Tính cụ thể hoá

40 3.4 Tính cá nhân hoá 42 CHƯƠNG 4: CHỨC NẲNG CỦA PHONG CÁCH NGÔN NGỮ NGHỆ THUẬT TRONG CHÙM THƠ THU CỦA NGUYỄN KHUYẾN

44 4.1 Chức thông tin

44 4.2 Chức thẩm mĩ

45 KÊT LUẬN

46 dữ liệu tìm hiểu thêm

47 DẪN NHẬP

Lý chọn đề tài phân tích sản phẩm thực tế văn chương sở lý luận Phong cách học hướng phân tích thú vị mang về nhiều giá trị, không thực tế hoá triết lý Phong cách học mà giúp phát nét đặc sắc ngôn ngữ – cấu tạo từ chất làm ra sản phẩm thực tế văn chương thay phân tích bình diện nội dung, tư tưởng Chúng chọn đề tài phân tích biểu Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật chùm thơ Thu Nguyễn Khuyến nhận biết ba thơ Thu vịnh, Thu điếu, Thu ẩm thuộc chùm thơ không mang đặc thù phong cách ngôn ngữ nghệ thuật văn nghệ thuật nói chung mà mang đặc trưng Thơ – thể loại có đòi hỏi đặc biệt quan trọng đối với văn xuôi không chỉ có thế, Thu vịnh, Thu điếu Thu ẩm làm thể Thất ngôn bát cú Đường Luật, tin nghiên cứu biểu phong cách ngôn ngữ nghệ thuật ba thơ thu ngữ liệu phong phú có phát thú vị, làm rõ kỹ năng phong cách ngôn ngữ nghệ thuật mặt khác, Nguyễn Khuyến nhà thơ tiếng nước ta thời trung đại, ba chùm thơ Thu thơ cho hay độc vô nhị, tiền bối, người đương thời hậu bối sau không sánh sáng tác đề tài những tác phẩm đánh giá cao nên nghiên cứu và phân tích kĩ phương diện cách dùng phương tiện ngôn ngữ để triển khai rõ giá trị tác phẩm đồng thời rút học kinh nghiệm tay nghề cho sáng tác văn chương đối tượng người sử dụng khoanh vùng nghiên cứu Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật thuật ngữ gây nhiều tranh cãi Giáo sư Đinh Trọng Lạc cho khẩu ca nghệ thuật không tạo phong cách chức riêng, theo giáo sư Cù Đình Tú số giáo trình Phong cách học Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật xem loại phong cách chức Chúng đồng ý với nhận định cho Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật loại phong cách chức đào bới, nghiên cứu biểu chúng ba thơ : Thu vịnh, Thu điếu, Thu ẩm phương diện phong cách tính năng, tức hướng đến điểm lưu ý ngôn ngữ, đặc trưng phong cách chức cách thức phân tích Chúng sử dụng cách thức mô tả thủ pháp lý giải bên suốt tiểu luận Giá trị đề tài Chúng muốn thông qua việc điều tra khảo sát biểu phong cách ngôn ngữ nghệ thuật nhóm sản phẩm thực tế cụ thể để hình thức, mức độ biểu công dụng việc sử dụng phong cách ngôn ngữ nghệ thuật thơ Thất ngôn bát cú Đường Luật, cùng theo đó cam đoan nắm rõ giá trị mặt ngôn ngữ sản phẩm thực tế bố cục Ngoài phần Dẫn nhập tóm lại, nội dung tiểu luận tập kết chương:

CHƯƠNG 1: các luận điểm CƠ SỞ Ở chương trình bày kiến thức tổng quát có liên quan đến nội dung nghiên cứu: Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật, Nguyễn Khuyến chùm thơ Thu ba ông Đây sở lý luận để tiểu luận vào nghiên cứu luận điểm cụ thể chi tiết chương

CHƯƠNG 2: biểu lộ CỦA PHONG CÁCH NGÔN NGỮ NGHỆ THUẬT TRONG CHÙM THƠ THU CỦA NGUYỄN KHUYẾN Ở chương liệt kê nghiên cứu và phân tích biểu phong cách ngôn ngữ nghệ thuật chùm thơ Thu Nguyễn Khuyến phương diện: cấu trúc văn bản, Ngữ âm, Từ vựng, Cú pháp

CHƯƠNG 3: đặc trưng CỦA PHONG CÁCH NGÔN NGỮ NGHỆ THUẬT TRONG CHÙM THƠ THU CỦA NGUYỄN KHUYẾN Ở chương trình bày nhận xét đặc thù phong cách ngôn ngữ nghệ thuật thể chùm thơ Thu Nguyễn Khuyến: Tính hệ thống, Tính biểu tượng, Tính chi tiết hoá, Tính cá thể hoá

CHƯƠNG 4: CHỨC NẲNG CỦA PHONG CÁCH NGÔN NGỮ NGHỆ THUẬT TRONG CHÙM THƠ THU CỦA NGUYỄN KHUYẾN Ở chương trình diễn nhận xét chức phong cách ngôn ngữ nghệ thuật chùm thơ Thu Nguyễn Khuyến

CHƯƠNG 1: các vấn đề CƠ SỞ 1.1 Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật

1.1.1 Khái niệm Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật ( gọi thuật ngữ “Phong cách văn chương”, “Phong cách ngôn ngữ văn chương”) phong cách sử dụng tác phẩm văn chương (bao gồm văn vần thơ, ca dao, phú, tục ngữ, câu đối, câu đố; văn xuôi nghệ thuật bút ký, phóng sự, tuỳ bút, truyện ngắn, tiểu thuyết, kịch văn học) tác phẩm nghệ thuật có sử dụng ngôn từ (ca từ nhạc, lời thoại kịch, lời thoại điện ảnh) Theo Cù Đình Tú ngôn ngữ văn chương dạng lý tưởng thể trọn vẹn nhất, sáng chói bước phát triển ngôn ngữ toàn dân

1.1.2 đặc trưng

1.1.2.1 Tính khối hệ thống tác phẩm văn chương kết cấu, chỉnh thể nghệ thuật toàn vẹn các thành tố nội dung tâm lý, cảm tình, hình tượng thành tố ngôn ngữ diễn đạt chúng lệ thuộc lẫn nhờ vào hệ thống kể chung Trong tác phẩm văn chương, có cần bỏ từ hay thay từ khác đủ làm hỏng câu thơ, phá tan nhạc điệu khước từ quan hệ với hoàn cảnh bao quanh Một yếu tố ngôn ngữ không tự có chân thành và ý nghĩa thẩm mĩ tồn mà cần phải phối hợp ngặt nghèo với nhân tố khác nằm chỉnh thể sản phẩm thực tế Chính văn tương xứng mà từ ngữ biến đổi ý nghĩa: cũ kĩ hay mẻ, nữ tính hay thâm độc, trang trọng hay hài hước Do nghiên cứu tác phẩm văn học cần ý đến tính khối hệ thống, phải kê cụ thể chi tiết, Hình ảnh, từ ngữ chỉnh thể tác phẩm để cắt nghĩa Tính kết cấu ngôn ngữ sản phẩm thực tế nghệ thuật đặt vấn đề “hình tượng tác giả” – phạm trù liên kết tất phương tiện đi lại ngôn ngữ đa dạng tác phẩm thành chỉnh thể lời nói nghệ thuật Thuật ngữ “hình tượng tác giả” diễn đạt hai khái niệm gắn bó với nhau: Đó người phát minh giới nghệ thuật sản phẩm thực tế, người đại diện thay mặt cho quan niệm tư tưởng – nghệ thuật định thể tác phẩm; cấu tạo khẩu ca ngôn ngữ cá thể xuyên suốt sản phẩm thực tế, trung tâm tổ chức sản phẩm thực tế “Hình tượng tác giả” với tư cách người sáng tạo giới nghệ thuật không tách rời khỏi giới nghệ thuật Trong “hình tượng tác giả” cần ý đến quan điểm nghệ thuật, lập trường tư tưởng thể sản phẩm thực tế quy định chỗ nhấn mạnh mang đến tính quán cho tác phẩm “Hình tượng tác giả” không trọn vẹn trùng với đậm chất ngầu nhà văn

1.1.2.2 Tính hình tượng Về phương diện nhận thức, thuật ngữ “hình tượng” kết chuyển động nhận thức người, độc lập với hình thức biểu tượng (không hình tượng chi tiết mà hình tượng trừu tượng: khái niệm, công thức, kim chỉ nan Trong tâm lý học, người ta hiểu biểu tượng trước hết phản ánh thực chất cách chi tiết, cảm tính Trong nghiên cứu và phân tích văn học, “hình tượng” Để ý đến theo ba nghĩa: biểu tượng cụ thể có màu sắc, Tấm hình, ẩn dụ hình thức chuyển nghĩa khác gắn kèm với nghĩa bóng; hình tượng nhân vật văn học hình tượng kiểu đặc biệt quan trọng nhận thức phản ánh giới khách quan Cách giải thuyết thứ ba cách giải thuyết chung hình tượng, hai cách giải thuyết coi phương tiện nhận thức phản ánh cách biểu tượng thực tế khách quan Trong ngôn ngữ học, đặc biệt quan trọng phong cách học, tính hình tượng theo nghĩa rộng thuộc tính khẩu ca nghệ thuật, truyền đạt không thông tin xúc tích mà thông tin được tri giác cách cảm tính (cảm giác, tri giác, biểu tượng) nhờ hệ thống biểu tượng ngôn từ biểu tượng ngôn từ xây dựng nhiều mức độ ngôn ngữ, chí từ khiến cho hình tượng ngôn từ Vì từ tác phẩm nghệ thuật coi ngang từ ngôn ngữ thực hành: văn nghệ thuật, từ nghệ thuật có hai bình diện theo xu hướng nghĩa mình, có mối tương quan cùng theo đó với từ ngôn ngữ văn hóa truyền thống chung, với nhân tố cấu tạo ngôn từ văn nghệ thuật Trong đơn vị lớn từ khái niệm hình tượng xác định thể thống tạo hình mô tả hình tượng dấu hiệu phức tạp xuất với tư cách bình diện nội dung, có diễn đạt mới, không trở nên rút gọn lại diễn đạt trước Như truyện ngụ ngôn, người ta phân biệt rạch ròi hai bình diện: tạo hình, tức biểu đạt nhiều cụ thể chi tiết yếu tố hoàn cảnh hoạt động diễn đạt, tức suy luận ngắn gọn xúc tích vốn mang ý nghĩa đạo đức, răn dạy Trong Phong cách văn chương, vị thế người phát ngôn không đóng tầm quan trọng định nhiều Tính hình tượng ngôn ngữ văn chương bắt đầu từ chỗ ngôn ngữ chủ thể tư tưởng thẩm mĩ xã hội có tầm khái quát định Chính ngôn ngữ văn chương dễ vào lòng người, biến thành ngôn ngữ muôn người những phương tiện tính hình tượng nghĩa hẹp phương tiện tu từ phương án tu từ Nhưng nói tính biểu tượng phát sinh việc sử dụng phương tiện đi lại biện pháp mà từ thông thường, hình tượng trở thành từ có đặc thù biểu tượng việc sử dụng chúng, người ta phát đậm chất ngầu chủ thể người sáng tác nhân vật

1.1.2.3 Tính cá thể hoá Tính cá nhân hoá hiểu dấu ấn phong cách tác giả ngôn ngữ nghệ thuật Dấu ấn phong cách tác giả thuộc điểm lưu ý chất, thuộc điều kiện bắt buộc Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật: Dấu ấn phong cách tác giả tác phẩm văn luận, văn khoa học,… có văn nghệ thuật Ngôn ngữ phương tiện miêu tả chung có đặc thù cộng đồng cao vận dụng ngôn ngữ tuỳ thuộc cá thể Mỗi nhà văn Xu thế, sở trường, thị hiếu, tập quán, tâm lí cộng đồng, đậm cá tính mà hình thành giọng nói riêng, vẻ riêng ngôn ngữ tác giả kể, dẫn chuyện nói Đây gọi dấu ấn sáng tác cá thể tác nhìn phía bên ngoài, nhìn thấy mái nhà tranh chắn trước mắt, thấy khoảng sáng nhà, thấy bóng tối mái nhà đầu thấp le te cực thấp, nhỏ không chi tiết lè tè, từ le te làm mờ lôi thôi, lụp xụp nhà hoàn toàn có thể thấy ông cụ già say nhìn nhà nhỏ có chất thơ riêng,có nét lạ mắt riêng so với nhà tranh khác Nếu thay từ le te từ lè tè, làm hài hoà âm điệu câu thơ bài, cấu trúc dòng thơ Đường luật bị phá tan Khuôn vần [e] làm cho mạch ngầm xuyên suốt thơ làm cho âm giàu sức tạo hình gợi cảm (le te, lập loè, trăng loe, đỏ hoe, say nhè), vừa phù hợp với nhu cầu biểu đạt vừa gợi tả cảnh nghèo làng quê tâm u uất con tim nhà thơ Ngõ tối đêm sâu đóm lập lòe (Thu ẩm) Giữa thời điểm ban đềm đầy mẻ ấy, nhà thơ mày mò cảnh vật bình dị, thân quen đặc thù mùa thu nơi thôn dã Nhà thơ Nguyễn Khuyến dần dần vẽ nên trước mắt người đọc nhà năm gian “thấp le te” đom đóm bay vò vè không trung phát thứ ánh nắng “lập lòe”, đom đóm bay kiếm mồi đêm, phát thứ ánh nắng mà nhà thơ gọi “lập lòe” không sáng chói, không yếu ớt mà nhẹ nhàng, nhỏ xíu, mờ ảo, mơ hồ, lúc có lúc không khiến cho khoảng không trước mắt nhà thơ trở nên thú vị phấn kích “lập lòe” đom đóm các mà nhà thơ nhìn thấy vẽ nên thật giản đơn mộc mạc “Cần trúc lơ thơ gió hắt hiu” (Thu vịnh) những từ láy lơ thơ, hắt hiu tạo nét động cho thơ mô tả se lạnh gió mùa thu, tất nhà thơ sử dụng cách điêu luyện gợi lên khung cảnh làng quê bình dị, mộc mạc thân quen với người việt Nhà thơ áp dụng 33 cách khéo léo, tinh tế và sắc sảo yếu tố phong cách ngôn ngữ nghệ thuật mặt từ láy để bày tỏ, để diễn tả tâm trạng qua tranh thu buồn đặc biệt, câu thơ thứ tư “làn ao lóng lánh bóng trăng lòe”, cách áp dụng xếp từ ngữ thể tài khác hoàn toàn Nguyễn Khuyến Bóng trăng vàng từ mặt nước sáng loé ra, bốn chữ “l” thông suốt câu thơ tạo nên thơ sức nặng, gợi tả chất vàng nước kim loại, ba dấu sắc khứ “lóng, lánh, bóng” gởi bắn ánh sáng, từ “lòe” với vần “oe” gởi hình khối tròn trịa, bầu bĩnh trăng khung trời đêm thu Trong Thu vịnh, Thu điếu Thu ẩm, vị từ mang tính thang độ điểm đáng ý: Trời thu trong veo tầng trên cao, (Thu vịnh) Ao thu nóng bức nước veo, (Thu điếu) Tầng mây lơ lửng trời trong veo, Ngõ trúc quanh co khách vắng teo (Thu điếu) Năm gian nhà cỏ thấp le te, (Thu ẩm) Da trời nhuộm mà xanh ngắt? Mắt lão không vầy đỏ hoe (Thu ẩm) ý nghĩa sâu sắc sắc thái hóa nhóm từ vừa ý nghĩa ngữ pháp (do mối quan hệ từ tố), vừa ý nghĩa sâu sắc từ tố tạo thành, có mức giá trị gợi hình quyến rũ cao 34 hoàn toàn có thể thấy từ ngữ sử dụng ba thơ Thu Nguyễn Khuyến mang điểm lưu ý ngôn từ nghệ thuật rõ nét, từ chọn lọc kĩ mang giá trị thẩm mĩ, gợi hình sexy nóng bỏng cao

2.4 Về cú pháp Trong Thu vịnh, Thu điếu Thu ẩm, Nguyễn Khuyến sử dụng nhiều kiểu câu thường gặp phong cách ngôn ngữ nghệ thuật Câu đơn đặc biệt quan trọng tồn tại: Mấy chùm trước giậu hoa năm ngoái, Một tiếng không ngỗng nước (Thu vịnh) Một thuyền câu bé tẻo teo (Thu điếu) Như nét chấm phá tranh phong cảnh ngày thu, Nguyễn Khuyến thông báo tồn vật mà không nói thêm, để tự người đọc tưởng tượng chúng với sắc thái cảm giác chúng đem lại Câu lược chủ ngữ: Nhân hứng vừa toan cất bút, Nghĩ lại thẹn với ông Đào (Thu vịnh) Tựa gối, buông cần lâu chẳng được, (Thu điếu) Độ năm ba chén say nhè (Thu ẩm) Để đảm bảo an toàn số chữ, đảm bảo an toàn nhịp điệu mạch lạc tạo ý ngắn gọn xúc tích cho câu thơ, Nguyễn Khuyến lược bỏ chủ ngữ nhân vật trữ tình thơ – nhà thơ – để lại phần vị ngữ 35 câu hỏi tu từ: Một tiếng không ngỗng nước (Thu vịnh) Da trời nhuộm mà xanh ngắt (Thu ẩm) Nhà thơ hỏi không cần lời giải đáp, lời giải đáp cho thắc mắc Câu hỏi phương tiện để bày tỏ cảm hứng nhà thơ mà không chỉ có thế, nhà thơ sử dụng số giải pháp tu từ cú pháp ngôn ngữ nghệ thuật hoàn toàn có thể nói tới phép đảo ngữ, mà thông dụng đảo vị ngữ lên trước chủ ngữ để nhấn mạnh hành động, trạng thái, sắc thái hòn đảo bổ ngữ lên trước vị từ để lan rộng ra không gian tranh nghệ thuật: Mấy chùm trước giậu hoa thời gian trước  chùm hoa năm kia trước giậu Một tiếng không ngỗng nước  tiếng ngỗng nước không sườn lưng giậu phất phơ màu khói nhạt  màu khói nhạt phất phơ (ở) lưng giậu Làn ao lóng lánh bóng trăng loe  bóng trăng loe lóng lánh (trên) ao Da trời nhuộm mà trong xanh  nhuộm da trời mà xanh ngắt có thể thấy kiểu câu biện pháp tu từ cú pháp Nguyễn Khuyến sử dụng Thu vịnh, Thu điếu Thu ẩm kiểu câu biện pháp tu từ cú pháp đặc thù phong cách ngôn ngữ nghệ thuật, phong cách khác (như phong cách khoa học, phong cách hành – công vụ,…) sử dụng không sử dụng 36

CHƯƠNG 3: đặc thù CỦA PHONG CÁCH NGÔN NGỮ NGHỆ THUẬT TRONG CHÙM THƠ THU CỦA NGUYỄN KHUYẾN

3.1 Tính hệ thống sản phẩm thực tế văn chương cấu trúc, chỉnh thể nghệ thuật toàn diện với thành tố nội dung tư tưởng, cảm tình, biểu tượng thành tố ngôn ngữ miêu tả chúng phụ thuộc lẫn dựa vào hệ thống kể chung Thu vịnh, Thu điếu Thu ẩm Nguyễn Khuyến thể rõ đặc trưng Trước hết chịu ràng buộc nhân tố ngôn ngữ vào yếu tố ngôn ngữ khác rất có thể lấy đoạn thơ Thu ẩm để làm rõ: Năm gian nhà cỏ thấp le te, Ngõ tối đêm sâu đóm lập loè sườn lưng giậu phất phơ màu khói nhạt, Làn ao lóng lánh bóng trăng loe Nét nghĩa “mong manh, bất cập định” cách từ “lập loè”, “phất phơ”, “lóng lánh”, “loe” nằm thể thống với nghĩa từ gợi tả không gian nhỏ xíu, sáng tối nhập nhoạng (“nhà cỏ”, “thấp le te”, “ngõ tối”), thời hạn vào buổi tối (“đêm sâu”, “đóm”), vật mỏng manh, liêu xiêu (“lưng giậu”, “làn ao”) Còn Thu vịnh: Trời thu trong veo tầng trên cao, Cần trúc lơ phơ gió hắt hiu Nước biếc trông tầng khói phủ, tuy nhiên thưa để mặc bóng trăng vào các từ ngữ sử dụng hoà hợp để vẽ nên tranh mùa thu Đó tranh có phông rộng, thoáng rộng có phần thưa thớt (“mấy tầng cao”, “song thưa”, “lơ phơ”, “hắt hiu”), có màu xanh lá cây chủ đạo (“trời thu xanh ngắt”, “cần trúc” – trúc blue color, “nước biếc”), có mơ hồ huyền diệu thiên nhiên che phủ (“tầng khói phủ”, “bóng trăng vào”) 37 Ta thấy tranh mùa thu hệ thống, tập hợp yếu tố riêng để đáp ứng cho ý nghĩ đó, nội dung chung & hết tranh mùa thu nghiên cứu và phân tích Thu vịnh để sẵn sàng cho hứng “cất bút” nhà thơ, để sau nghĩ lại thẹn với Đào Tiềm; tranh màu thu phân tích Thu ẩm để sẵn sàng cho “đỏ hoe” mắt dù chẳng vầy, “say” “độ năm ba chén” dù ông “rượu tiếng hay” Qua cho thấy thêm đoạn thơ khối hệ thống nội chúng gắn bó với toàn tác phẩm với tư cách chỉnh thể Tính kết cấu ngôn ngữ sản phẩm thực tế nghệ thuật đặt luận điểm “hình tượng tác giả” – phạm trù liên kết tất phương tiện đi lại ngôn ngữ đa dạng sản phẩm thực tế thành chỉnh thể khẩu ca nghệ thuật Trong ba thơ Thu Nguyễn Khuyến, ta thấy “hình tượng tác giả” gần trùng với đậm chất ngầu và cá tính nhà văn, khẩu ca thật tác giả diễn đạt trực tiếp tương đối đầy đủ “hình tượng tác giả”, phản ánh lập trường, tư tưởng biểu thị cảm hứng Nguyễn Khuyến: Nhân hứng vừa toan cất bút, Nghĩ lại thẹn với ông Đào (Thu vịnh) Nhà thơ rung động trước mùa thu, cất bút định làm thơ, cảm nhận thấy “thẹn với ông Đào” Ông Đào tức Đào Tiềm (Đào Uyên Minh), nhà thơ tiếng Trung Hoa thời Lục Triều Ông đỗ TS, làm quan, chán ghét phong cảnh trường thối nát treo ấn từ quan, lui ẩn dật có Qui khứ lai từ tiếng Nguyễn Khuyến “thẹn với ông Đào” thẹn tài thơ thua hay thẹn chưa xuất hiện nhân cách sáng khí phách cứng cỏi Đào Tiềm? Hay cách nói từ tốn thể khí tiết cao vị “quan triều Nguyễn cá lâu”? câu hỏi lửng lơ bỏ ngỏ Một chữ “thẹn” vừa khiến nhịp thơ chùng xuống, vừa thấy kính trọng, sùng bái nhà thơ với người thi sĩ nhà hàng không màng danh lợi Lời thơ câu kết có lửng lơ mà kín mít, làm gia tăng chất suy tư thơ 38 Ta thấy đặc trưng tính khối hệ thống ngôn ngữ nghệ thuật ba thơ Thu vịnh, Thu điếu Thu ẩm thể vô rõ ràng, sản phẩm thực tế gắn kết chặt chẽ từ biểu tượng người sáng tác đơn vị, phương tiện đi lại ngôn từ

3.2 Tính hình tượng Hình tượng ngôn từ bậc từ với mối tương quan cùng theo đó với ngôn ngữ văn hoá nhân tố khối hệ thống ngôn từ tác phẩm Trong ba thơ Thu Nguyễn Khuyến có từ mang tính chất hình tượng cao: Cần trúc lơ phơ gió hắt hiu (Thu vịnh) Nguyễn Khuyến chọn từ “cần” “ngọn”, “cành” để diễn đạt toàn diện độ cong, độ đàn hồi trúc liên tưởng tới Hình ảnh “cần câu trúc” từ cao thả xuống “làn nước biếc” sườn lưng giậu phất phơ màu khói nhạt, Làn ao lóng lánh bóng trăng loe (Thu ẩm) Phải “lưng giậu” “giữa giậu”, “trên giậu”, “lưng” nghĩa gốc bề mặt phía sau thể người, nằm thể, ẩn dụ thành “lưng giậu” địa điểm phía sau giậu, khoảng sườn lưng chừng không tốt không thấp Cách nói vừa xác vừa sinh động, không từ thay cùng theo đó, phải “làn ao” “mặt ao” hay từ khác “làn” gợi nét nghĩa mượt mà, lại liên tưởng tới bề mặt nước không yên ả mà có hoạt động nhẹ, uyển chuyển Vì “làn ao” khiến người ta tưởng tượng mặt nước mượt mà, rập rờn lan toả bóng trăng nước so với đơn vị lớn từ, hình tượng định vị thể thống tạo hình diễn tả Trong ba thơ thu Nguyễn Khuyến có loại hình tượng này: 39 Tựa gối, buông cần lâu chẳng được, Cá đâu đớp động chân bèo (Thu điếu) Về mặt tạo hình, hai câu thơ biểu đạt chi tiết cảnh câu cá, mặt diễn tả, tức suy luận ngắn gọn xúc tích, ta nhận tâm Nguyễn Khuyến muốn gửi gắm.“Tựa gối ôm cần” tư người câu cá, tâm nhàn, thoát vòng danh lợi Cái âm “cá đâu đớp động” mơ hồ, xa vắng làm người câu cá đắm yên bình không gian mùa thu giật Người câu cá nhà thơ, ông quan to triều Nguyễn, yêu nước thương dân bất lực trước thời cuộc, không cam tâm làm tay sai cho thực dân Pháp nên cáo bệnh, từ quan Trong cảnh “buông cần lâu chẳng được” đầy bất lực cảm giác bất lực Nguyễn Khuyến, tiếng “cá đâu đớp động chân bèo” tiếng lòng yêu non sông thơ Vậy ta thấy tính hình tượng từ hay đoạn thơ thơ Thu Nguyễn Khuyến sinh sử dụng biện pháp tu từ những việc sử dụng chúng người ta phát đậm chất ngầu người sáng tác nhìn toàn diện, biểu tượng Thu vịnh, Thu điếu Thu ẩm thể không hề thiếu đặc trưng tính biểu tượng phong cách ngôn ngữ nghệ thuật 3.3 Tính cụ thể hoá Tính chi tiết hoá phong cách ngôn ngữ Nguyễn Khuyến thể rõ rệt qua cách nhà văn kiến tạo biểu tượng nghệ thuật các hình tượng gọi tên cách chi tiết cụ thể, xác qua chọn lọc tổ chức triển khai phương tiện đi lại ngôn ngữ đặc biệt dùng từ nghĩa hẹp: Da trời nhuộm mà trong veo (Thu ẩm) Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt (Thu điếu) Trời thu trong veo tầng phía trên cao (Thu vịnh) 40 Nguyễn Khuyến miêu tả màu sắc trời thu Bắc Bộ vị từ thang độ blue color có đặc thù gợi hình, gợi cảm cao “Xanh ngắt” xanh màu diện rộng, không diễn đạt màu sắc mà gợi bao la khoảng không mặt khác, màu “xanh ngắt” bầu trời góc nhìn cụ thể chi tiết lại hình tượng khác Màu “xanh ngắt” Thu ẩm pha chút xót xa, “xanh ngắt” Thu vịnh phóng khoáng đất trời; “xanh ngắt” Thu điếu sắc xanh tôn lên im thin thít vắng vẻ Tính cụ thể chi tiết hoá thể qua xếp từ ngữ, cách chọn lọc từ ngữ cho hợp tình, hợp cảnh: Da trời nhuộm mà xanh ngắt, Mắt lão không vầy đỏ hoe (Thu ẩm) Trời làm cho biến đổi: “Trời nhuộm mà xanh ngắt mắt lão không vầy mà đỏ hoe” Chữ “ai” lấp lửng mối thiếu tín nhiệm, nghe lửng lơ vô ý Đây nét tâm tư tình cảm nhà thơ trước cảnh nước mà bất lực, bứt rứt không nguôi Tính chi tiết cụ thể hóa phong cách ngôn ngữ nghệ thuật đạt phương tiện đặc biệt quan trọng “sự dẫn dắt động từ”, nhà văn gọi tên động tác, trạng thái, quy trình, động từ, từ tạo chuỗi động từ kích cầu người đọc, mang về hoạt động biểu tượng Tựa gối, buông cần lâu chẳng (Thu điếu) Thay nói “ngồi câu lâu chẳng được”, nhà thơ dùng thường xuyên hai động từ “tựa gối”, “buông cần” để miêu tả động tác người câu cá cách cụ thể chi tiết, giúp người đọc đơn giản và dễ dàng tưởng tượng trạng thái người câu cá 41 Tính chi tiết hoá Thu vịnh, Thu điếu Thu ẩm không đặc thù chung văn nghệ thuật mà khởi sắc đặc thù tính cụ thể hoá thơ Thơ chịu hạn chế định con số chữ, câu, thơ yên cầu cô đúc, hàm súc, lời ý nhiều đặc biệt quan trọng thể Thất ngôn bát cú “mạch kị lộ, ý kị nông”, nên ba thơ sử dụng nhiều biện pháp tu từ, đặc biệt quan trọng phương án trùng điệp cấp độ để xoáy sâu nội dung mà nhà thơ cho quan trọng chi tiết phép điệp (điệp vần, điệp âm, điệp thanh,…) trình bày cụ thể chi tiết Chương 3.4 Tính cá nhân hoá Tính cá thể hoá thứ nhất biểu xu hướng ưa thích, sở thích sử dụng loại phương tiện ngôn ngữ người sáng tác, mà chi tiết Nguyễn Khuyến viết nông thôn, đặc biệt nông thôn Bắc Bộ quê nhà ông với ngôn từ bình dị, Việt Nguyễn Khuyến sống gắn bó với nông thôn nửa đời người, yêu nông thông tha thiết, mà “Nguyễn Khuyến mang lại cho tranh làng cảnh VN cho khung cảnh hoạt động và sinh hoạt nông thôn việt nam mùi vị, màu sắc, đường nét, sức sống sống sót, mà ủ kín hồn muôn đời người, quốc gia VN.” – theo lời Nguyễn Huệ Chi và tranh làng quê mộc mạc Nguyễn Khuyến dường phảng phất chút hiu hắt buồn – buồn suy tư đặc thù Nguyễn Khuyến, hiu hắt bắt nguồn từ nỗi buồn tổ quốc tan: Ba Thu vịnh, Thu điếu Thu ẩm thơ cảnh sắc, sinh hoạt nơi làng quê Bắc Bộ Thu vịnh khoảng không mùa thu khoáng đạt đặc thù làng quê Bắc Bộ, gợi suy tư khí tiết; Thu điếu không gian mùa thu đìu hiu im thin thít, thu vào ao chuôm thuyền câu vô thân quên làng quê Bắc Bộ, thể nỗi niềm yêu nước canh cánh bên lòng Nguyễn Khuyến; Thu ẩm khoảng không mùa thu nhìn từ túp lều cỏ đặc thù vùng Bắc Bộ đêm nhập nhoạng tranh tối tranh sáng, nỗi niềm kẻ cho “rượu hay” mà năm ba chén say – tài nghệ đâu thua mà lại đem giúp nước 42 Ngôn ngữ Nguyễn Khuyến sử dụng có tính chất dân tộc đại chúng rõ rệt Ông sáng tác nhiều chữ Hán, dùng điển cố Trung Quốc Còn thơ Nôm, cụ thể chi tiết ba Thu vịnh, Thu điếu Thu ẩm, ông dùng tiếng thuộc ngôn ngữ phổ thông, bình dị, gần gũi đặc biệt không sáo rỗng Về đặc điểm sử dụng từ ngữ giải pháp tu từ trình bày cụ thể chi tiết Chương 2, giọng điệu, nhìn chung thơ Thu ông dùng giọng thơ đậm màu buồn, trăn trở, suy tư Nguyễn Khuyến khéo việc khai quật đặc tính ngôn từ nghệ thuật: giàu tính hình tương, tính tổ chức cao, xác, hàm súc đặc biệt quan trọng biểu cảm Về phương diện trình diễn đưa ví dụ chi tiết cụ thể mục 3.1, 3.2, 3.3 Trên phương diện sáng tạo ngôn ngữ tác giả, Nguyễn Khuyến dùng từ phát minh “lưng giậu”, “làn ao”, “lóng lánh”,… nhìn bao quát, tính cá thể hoá tạo nên ngôn ngữ sắc đẹp đa chủng loại lại đặc thù tước tính cách, sở thích quan điểm sáng tác lẫn xu thế văn học tác giả Ba thơ thu đa chủng loại bút pháp đậm dấu ấn phong cách Nguyễn Khuyến 43

CHƯƠNG 4: CHỨC NẲNG CỦA PHONG CÁCH NGÔN NGỮ NGHỆ THUẬT TRONG CHÙM THƠ THU CỦA NGUYỄN KHUYẾN

4.1 Chức thông tin Qua ba thơ Thu Nguyễn Khuyến làm tốt chức thông báo của phong cách ngôn ngữ nghệ thuật: Thu vịnh, Thu điếu Thu ẩm đưa tới cho người đọc Tấm hình chân thật mùa thu nơi làng quê Bắc Bộ Đó “ao”, “thuyền câu” thân quen nơi đồng chiêm trũng, “cần trúc”, “ngõ trúc”gắn bó thân thiết với thôn làng, “gian nhà cỏ” mà nông thôn Bắc Bộ có,… Ba thơ giúp biết lòng yêu nước Nguyễn Khuyến trải qua trăn trở xót xa ông trước cảnh non sông lâm vào cảnh tay giặc trước bất lực thân: Mấy chùm trước giậu hoa năm ngoái, Một tiếng không ngỗng nước Nhân hứng vừa toan cất bút, Nghĩ lại thẹn với ông Đào (Thu vịnh) Tựa gối, buông cần lâu chẳng được, Cá đâu đớp động chân bèo (Thu điếu) Da trời nhuộm mà trong xanh Mắt lão không vầy đỏ hoe (Thu ẩm) Qua cho ta biết Nguyễn Khuyến người có tâm sáng, nhân cách cao có khí tiết không làm tay sai cho giặc hại nước hại dân 44

4.2 Chức thẩm mĩ Chức quan trọng phong cách ngôn ngữ nghệ thuật chức thẩm mĩ Qua ba thơ Thu vịnh, Thu điếu Thu ẩm, Nguyễn Khuyến không vẽ nên trước mắt người đọc tranh thật đẹp mùa thu nơi làng quê Bắc Bộ, phẩm chất ngườ Nguyễn Khuyến mà khiến cho rung động trước đẹp tranh ấy, mếm mộ đẹp tranh hết hình thành giá trị thẩm mĩ chúng ta, thúc có hành vi đẹp Đọc Thu vịnh, Thu điếu Thu ẩm, cảm thấy bâng khuâng trước màu trời “xanh ngắt” miền quê Bắc Bộ, cảm thấy mơ hồ choáng ngợp trước cảnh huyền ảo “Lưng giậu phất phơ màu khói nhạt – Làn ao lóng lánh bóng trăng loe”, cảm nhận thấy hiu hắt buồn theo “ngõ trúc quanh co khách vắng teo”, “cành trúc lơ phơ giớ hắt hiu”, cảm nhận thấy chua xót nghe nhà thơ bất lực hỏi “Da trời nhuộm mà trong veo – Mắt lão không vầy đỏ hoe”, Từ sinh tình yêu dành cho làng quê Bắc Bộ nói riêng làng quê nước ta nói chung, thêm thương mến điều bình dị vạn vật thiên nhiên, cảnh vật nếp sống nơi Hơn người đọc cảm mến lòng yêu nước nhà thơ Nguyễn Khuyến, trân trọng khí tiết cao lánh nơi thôn dã, không làm tay sai cho giặc Chùm thơ đóng góp thêm phần dựng nên giá trị thẩm mĩ cho người đọc: triết lý người đọc trân trọng sắc đẹp giản dị nông thôn, quê hương; lý thuyết người đọc biết yêu nước không thiết phải cầm súng, cầm gươm trực tiếp chiến đấu với quân thù mà giữ vững lòng không để bị quân thù cuốn hút, dụ dỗ cách thể lòng yêu nước Qua thúc người đọc có hành động thiết thực để đảm bảo vẻ đẹp bình, đơn giản và giản dị làng quê VN, thể lòng yêu nước không thiết bạo lực, vũ trang mà phải giữ vững lập trường không để bị lực xấu thu hút 45 KÊT LUẬN xuyên thấu chương 1, chương 2, chương chương 4, từ lý luận đến thực tế, ánh nhìn Phong cách học, thực hiện khảo sát điều tra, trình diễn phân tích để rõ biểu phong cách ngôn ngữ nghệ thuật chùm thơ Thu Nguyễn Khuyến, từ nhận định và đánh giá chức phong cách ngôn ngữ nghệ thuật văn trải qua cách tiếp cận này, giá trị mặt ngôn ngữ nghệ thuật ba Thu vịnh, Thu điếu Thu ẩm không luận điểm dược bình phẩm dựa cảm nhận, nhận xét mang ý nghĩa chủ quan mà hiểu rõ sở lý luận Phong cách học Đến đây, so sánh với phương châm đặt phần Dẫn nhập, rút số tóm lại sau:  Biểu phong cách ngôn ngữ nghệ thuật ba thơ Thu Nguyễn Khuyến rõ nét, lượng ngữ liệu phong phú đa chủng loại tất phương diện: ngữ âm, từ ngữ, cú pháp, kết cấu văn  Ba thơ Thu Nguyễn Khuyến thể rõ đặc thù phong cách ngôn ngữ nghệ thuật tính khối hệ thống, tính biểu tượng, tính cụ thể hoá tính cá thể hoá  Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật góp thêm phần quan trọng tạo ra sự giá trị văn bản, thể tốt chức thông tin chức thẩm mĩ  Thu vịnh, Thu điếu Thu ẩm ba thơ thất ngôn bát cú Đường luật rực rỡ, có giá trị không mặt nội dung tư tưởng mà mặt nghệ thuật ngôn từ 46 tài liệu xem thêm Tiểu luận tìm hiểu thêm kỹ năng từ dữ liệu sau: Cù Đình Tú, Phong cách học đặc điểm tu từ Tiếng Việt, NXB ĐH Trung học bài bản thủ đô, 1983 Võ Bình, Lê Anh Hiển, Cù Đình Tú, Nguyễn Thái Hoà, Phong cách học Tiếng Việt, NXB Giáo dục đào tạo TP Hà Nội, 1982 Đinh Trọng Lạc (chủ biên) Nguyễn Thái Hoà, Phong cách học Tiếng Việt, NXB giáo dục và đào tạo, 1995 Hoàng Dũng, Bùi Mạnh Hùng, Giáo trình Dẫn luận ngôn ngữ học, NXB đại học sư phạm, 2007 Tiểu luận xem thêm viết liên quan đến đề tài trang web blog cá thể sau: https://vi.wikipedia.org/wiki/Th%E1%BA%A5t_ng%C3%B4n_b%C3%A1t_c% C3%BA http://truongthongtuan.com/truong-thong-tuan-phong-cach-hoc-de-cuongbaigiang-nguoi-bien-soan-ts-truong-thong-tuan-truong-dai-hoc-tay-nguyen/ http://baivanmau.com/van-mau/phan-tich-chum-tho-thu-thu-dieu-thu-am-thuvinh-de-lam-noi-bat-ve-dep-doc-dao-cua-tung-thi-pham-826/ 47 … cứu biểu quý phái ngữ điệu nghệ thu t chùm thơ Thu Nguyễn Khuyến nhận thấy ba thơ Thu vịnh, Thu điếu, Thu ẩm thu c chùm thơ không mang đặc thù đẳng cấp ngôn từ nghệ thu t văn thẩm mỹ và nghệ thuật nói…

3: đặc trưng CỦA quý phái ngữ điệu NGHỆ THU T TRONG CHÙM THƠ THU CỦA NGUYỄN KHUYẾN Ở chương trình diễn nhận xét đặc trưng đẳng cấp ngôn từ nghệ thu t thể chùm thơ Thu Nguyễn Khuyến: Tính…

CHƯƠNG 4: CHỨC NẲNG CỦA sang trọng ngôn ngữ NGHỆ THU T TRONG CHÙM THƠ THU CỦA NGUYỄN KHUYẾN Ở chương trình diễn nhận xét chức phong cách ngôn từ nghệ thu t chùm thơ Thu Nguyễn Khuyến CHƯƠNG 1: những